بسیاری از سازمان‌ها برای جبران عملکرد افراد و وقت و نیروی صرف شده توسط آنها، برایشان پاداش در نظر می‌گیرند. سیستم پاداش و تنبیه سازمان، بر روی رفتار و همچنین عملکرد افراد سازمان تاثیر دارد و باید به آن توجه شود. برای همین شناخت انواع پاداش در سازمان ضروری بوده و مدیر باید به آنها واقف باشد.
معنی پاداش چیست؟
پاداش برای تشویق افراد به خاطر کار یا رفتار خوبی که انجام داده‌اند، ارائه می‌شود. در واقع هر چیزی که سبب خشنودی فرد شود را میتوان به عنوان اهداف پاداش در نظر گرفت. زمانی که یکی از کارکنان سازمان مورد تشویق قرار می‌گیرد و به او پاداش اعطا می‌شود، بر روی رفتارهای درست و تکرار کارهای هوشمندانه او تاثیر گذاشته می‌شود. سایر کارکنان سازمان نیز با مشاهده پاداش دریافتی همکارشان، به انجام کار خوب ترغیب و تشویق می‌شوند. برای همین پاداش به معنای تقویت نیز میباشد. دو مفهوم پاداش و تقویت در حقیقت عواملی هستند که مهمترین هدف و مقصد آنها تکرار رفتار و عمل خوب است.
در رابطه با اهمیت و ضرورت پاداش هم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- برقراری پیوند دوستی با سازمان
- انجام وظایف با میل و رغبت بیشتر
- انجام امور محوله با بالاترین سطح کیفی و ارتقا عملکرد شغلی به سطوح بالاتر
معیارهای اعطای پاداش در سازمان
- حضور در سازمان: تاخیر یا غیبت کارکنان سازمان، هزینه‌های زیادی را به سازمان تحمیل می‌کند. برای همین سیستم پاداش در سازمان باید به گونه‌ای طراحی شود که در کاهش غیبت و تاخیر کارکنان تاثیر خوبی داشه باشد. برای مثال میتوان برای کارمندانی که به موقع در محل کار حاضر می‌شوند، پاداش در نظر گرفته تا دیگران نیز تشویق به حضور به موقع شوند. همچنین میتوان برای کارکنان با غیبت و تاخیر زیاد، تنبیه در نظر گرفت تا نسبت به این موضوع هوشیار شوند.
- تخصص و مهارت: برای افرادی که از تحصیلات و معلومات عالی یا استعداد خاصی برخوردار هستند، پاداش متناسب با وضعیت ویژه آنها در نظر گرفته می‌شود.
- دشواری و سختی کار: برای کارهای پیچیده و دشوار که انجام آنها با سختی زیادی همراه است، میتوان پاداش در نظر گرفت تا کارمند به انجام آن ترغیب شود. کارهای پیچیده‌ای که تحت شرایط طاقت فرسا انجام می‌شوند، نیازمند پاداش‌های چشمگیر هستند.
- عملکرد: دریافت پاداش بر روی عملکرد و رفتار پرسنل تاثیر بسیار زیادی دارد. پس عملکرد بهتر میتواند منجر به دریافت پاداش شود.
ویژگی‌های سیستم پاداش در سازمان
در رابطه با ویژگی‌های سیستم پاداش موثر در سازمان باید به موارد زیر اشاره کرد:
- مهم و با ارزش بودن: پاداش باید برای افراد سازمان مهم و با ارزش باشد تا بتواند سبب بهبود عملکرد و رفتار آنها شود. ارزش پاداش به میزان جذابیت و مطلوبیت پاداش برای فرد بستگی دارد. برای همین در طراحی سیستم پاداش باید در حد امکان تنوع در نظر گرفته شود تا برای کارکنان جذابیت بیشتری پیدا کند.
- انعطاف‌پذیری: سیستم پاداش نباید ثابت و به طور صد در صدی قابل پیش بینی باشد. این یعنی باید بتوان مقدار یا میزان پاداش را متناسب با افزایش یا کاهش عملکرد افراد تغییر داد.
- فراوانی و تکرار: گاهی اوقات اعطای مکرر یک پاداش سبب کاهش ارزش و مطلوبیت آن می‌شود. اما پاداشی موثر است که بدون آنکه ارزش خود را از دست بدهد، بتوان از آن به دفعات زیاد استفاده کرد.
- مرتبط بودن با شغل: در صورتی که معیارهای عملکرد منصفانه مرتبط با شغل نباشد، پاداش‌دهی بر مبنای آن به احساس بی‌عدالتی منجر می‌شود و سبب بی‌انگیزه شدن کارکنان می‌گردد.
- عینیت و شفافیت: پاداش موثر پاداشی است که عینی و ملموس باشد. پاداش عینی نه تنها در تشویق شخص گیرنده موثر است، بلکه در افرادی که شاهد اعطای پاداش هستند نیز احساس مثبت ایجاد می‌کند.
انواع پاداش در سازمان
اگر بخواهیم به انواع پاداش در سازمان در قانون کار اشاره نماییم، باید آنها را به دو دسته پاداش بیرونی و پاداش درونی تقسیم کنیم. هر یک از این پاداش‌ها شامل مواردی هستند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
-
پاداش‌های بیرونی سازمان
-
پاداش مالی
اصلی‌ترین و مهمترین پاداش بیرونی، پاداش مالی است که برای اغلب افراد بیشترین اهمیت را دارد. افزایش پول دریافتی میتواند سبب تشویق افراد به کار بیشتر و یا انجام کار با کیفیت بالاتر شود. برای همین شارژ حساب بانکی کارمند سازمان از ساده‌ترین و بهترین راه‌هایی است که میتوان برای ارائه اجرت و پاداش به آنها انجام داد.
-
مزایای اضافه
بسیاری از سازمان‌ها در کنار پرداخت حقوق ماهانه کارکنان، به آنها مزایایی چون حق مسکن، حق خوراک و حق اولاد را اعطا می‌کنند. حال یکی از انواع پاداش بیرونی میتواند ارائه مزایای اضافه باشد. برای مثال میتوان بن خرید از یک فروشگاه یا رستوران را برای کارمندان در نظر گرفته و به عنوان پاداش به آنها اعطا کرد. البته مزایای اضافه به عنوان پاداش، باید متناسب با شرایط کارمند باشند. مزایایی چون خدمات درمانی، تهیه خوراک با هزینه پایین‌تر، خرید کالا با بهای ارزان‌تر، کمک هزینه مسکن و یا کمک هزینه تحصیلی برای فرزندان از جمله مزایای جانبی است که میتوانند به عنوان پاداش به افراد پرداخت شوند.
-
ترفیع رتبه
ترفیع رتبه از متداولترین پاداش‌های بیرونی در سازمان است که کارفرما به کارمندان خود ارائه می‌نماید. زمانی که کارمند پروژه یا هدفی را با موفقیت پشت سر بگذارد، ترفیع رتبه می‌گیرد و میتواند در مقام بالاتری در سازمان مشغول به کار شود. همین موضوع سبب ایجاد حس پیشرفت در شخص و همچنین سایر کارکنان سازمان می‌شود. کارکنان با توجه به شایستگی‌های خود میتوانند دو بار در طول خدمت، ترفیع رتبه بگیرند.
-
پاداش‌های درونی یا غیر نقدی سازمان
به جز پاداش‌های بیرونی و نقدی، پاداش‌های درونی در سازمان وجود دارد که برای هر شخصی میتواند متفاوت باشد. این پاداش‌ها تحت عنوان پاداش ذاتی یا طبیعی نیز شناخته می‌شوند.
- پیشرفت و ترقی: پیشرفت و ترقی یک پاداش درونی است که محصول و فراورده یک هدف چالش‌برانگیز است. پیشرفت و موفقیت در حصول اهداف، اثرات انگیزشی زیادی را برای افراد به دنبال دارد.
- استقلال داخلی: بسیاری از کارکنان سازمان به دنبال شغل و پست‌هایی در سازمان هستند که دامنه تصمیم‌گیری و اختیاراتشان در آن زیاد باشد. این افراد بیشتر تمایل دارند بدون نظارت و سرپرستی مستقیم شخصی به انجام امور محوله بپردازند. برای همین استقلال داخلی میتواند به عنوان یک پاداش مهم برای بسیاری از کارکنان محسوب شود.
- رشد فردی: در اختیار دادن فرصت رشد و ارتقا برای توسعه مهارت‌های کارکنان در سازمان، سبب افزایش رشد ظرفیت‌ها و توانایی‌شان در انجام کارها می‌شود.
شیوه‌های تعیین پاداش برای کارکنان سازمان
پاداش به کارکنانی از سازمان تعلق می‌گیرد که از عملکرد خوبی برخوردار هستند. برای تعیین انواع پاداش در سازمان باید به مفهوم عملکرد خوب توجه کرده و آن را در نظر گرفت. به جز عملکرد فاکتورهای دیگری هم هستند که به مدیر در تعیین پاداش کارکنان کمک می‌نمایند. برای مثال سابقه کار، میزان مهارت و تخصص و میزان پیچیدگی پروژه از مهمترین موارد در این زمینه هستند.
- سابقه کار: بسیاری از سازمان‌های آمریکایی این فاکتور را به عنوان مهمترین فاکتور برای تعیین پاداش کارکنان خود در نظر می‌گیرند. برای مثال اگر دو فرد در سازمان از عملکرد یکسانی برخوردار باشند، سابقه کار میتواند وجه تمایز میان آنها شود و کارمند با سابقه کاری بیشتر، مورد تشویق و اعطای پاداش ارزشمندتری قرار بگیرد.
- مهارت و تخصص: افراد متخصص و کسانی که به بروزرسانی مهارت‌ها و دانش‌های خود اهمیت زیادی می‌دهند، مستحق دریافت پاداش‌های بهتر و مناسب‌تری هستند.
- میزان پیچیدگی و دشواری پروژه: برخی از پروژه‌های سازمان بسیار سنگین و دشوار هستند و تنها از عهده کارکنان توانمند سازمان برمی‌آیند. برای همین مدیر سازمان باید برای این کارکنان پاداش‌های بالایی در نظر بگیرد تا آنها ترغیب به انجام پروژه‌های بیشتر و حضور در سازمان شوند.
جمع بندی
پاداش و تشویق کارکنان سازمان، از مقوله‌های بسیار مهم است که باید مورد توجه مدیر سازمان قرار بگیرد. پاداش میتواند از نوع بیرونی و یا درونی باشد که در متن به انواع آنها اشاره داشتیم. در صورت نیاز به راهنمایی و مشاوره بیشتر میتوانید با آکادمی میلاد فلاح در تماس باشید و اطلاعات لازم در این زمینه را کسب نمایید.
